Amino Acid Urine, Quantitative
سایر نام ها: اسید آمینه ادرار( A.Au )،Screening of Amino Acid disorders, urine ; Amino Acid screening test, urine ، اسید آمینه پلاسما، اسید آمینه مایع مغزی- نخاعی ، Amino acid analysis
نام اختصاری : QAA
نام فارسی:آزمایش اندازه گیری کمی اسید آمینه
بخش مورد انجام : HPLC(بیوشیمی عمومی و تخصصی)
اندازه گیری این ترکیبات بوسیله کروماتوگرافی با کارایی بالا( HPLC) با حساسیت و دقت زیادی امکان پذیر شده است
روش مرجع : HPLC
روش ارجح (LC-MS/MS)Tandem mass spectrometry:
نوع نمونه قابل اندازه گیری:
- ادرار راندوم
- پلاسما ( سدیم یا هپارینه)
- مایع مغزی – نخاعی (CSF)
حجم نمونه مورد نیاز:
- ادرار راندوم: 2میلی لیتر
- پلاسما: 5 میلی لیتر
- مایع مغزی – نخاعی (CSF): به اندازه 0.5 میلی لیتر
شرایط نمونه گیری:
- بلافاصله بعد از نمونه گیری پلاسما باید در ویال های پلاستیکی جدا گردد.
- در مورد نمونه ادرار رندوم نمونه اول صبح ارجحیت دارد.
زمان نمونه گیری : بدلیل اینکه میزان اسیدهای آمینه پس از وعده غذای غذایی پر پروتئین بالا می رود، نمونه های ناشتا ارجح می باشند
آمادگی بیمار : ۱۲ ساعت ناشتایی داشته باشد. برای نوزادان ۳-۴ ساعت از آخرین وعده شیر گذشته باشد. دریافت پروتئین تأثیری در تغییرات روزانه نداشته اما با غلظت مطلق اسیدهای آمینه خون و ادرار تداخل می نماید.
ملاحظات نمونه گیری:
1- سن بیمار را یادداست نمایید.
2- اطلاعات مربوط به سایقه خانوادگی، شرایط بالینی ( دوره فاز حاد، بدون علائم)، رژیم غذایی، دارو درمانی را یادداشت نمایید..
شرایط جابجایی و نگهداری نمونه:
- نمونه ادرار را سریعا سانتریفیوژکنید.
- پلاسما )مواد ضد انعقاد EDTA مورد استفاده قرارگیرد.لوله های حاوی ماده ضد انعقاد و خون باید بلافاصله پس ازپرشدن مخلوط شوند ( با ۵- ۱۰ مرتبه سر و ته نمودن). پس از سانتریفیوژ و انتقال پلاسما به ویال پلاستیکی ظرف مدت یک ساعت پس از جمع آوری نمونه آنها را فریز نمایید(.در مورد نمونه پلاسما نمونه همولیز مود قبول نیست
- نمونه مایع مغزی – نخاعی (CSF) را سانتریفیوژ کرده و سلولها را دور ریخته و سوپرناتانت را فریز کنید.
- پایداری بعد از سانتریفیوژ: در دمای محیط غیر قابل قبول، در دمای یخچال 24 ساعت و در دمای فریزر 1 ماه است.
شرایط نگهداری: نمونه ادرار در C◦ 20- به مدت 14 روز پایدار است.
کاربردهای بالینی: ارزیابی بیماران مبتلا به اختلالات مادرزادی متابولیسم ( Inborn error of Metabolism) همچنین در ارزیابی اختلالات غدد درون ریز، بیماری کبدی، بیماری عضلانی، بیماری بدخیم ، اختلالات عصبی، اختلالات تغذیه ای، نارسایی کلیه و سوختگی مفید است.
اطلاعات تکمیلی
اسیدهای آمینه واحد های ساختمانی پایه ای پروتئین ها بوده و بعد از اوره دومین جزء مهم ترکیبات نیتروژن دار غیر پروتئینی پلاسما را تشکیل می دهند.اگرچه از نظر بیولوژیک بیش از 150نوع اسیدآمینه مختلف شناخته شده‌اند ولی تنها 20نوع از آنها اجزای تشکیل دهنده مهم پروتئین‌ها در بدن هستند. اسیدهای آمینه به دو گروه اسیدهای آمینه ضروری و غیرضروری تقسیم می‌شوند؛ اسیدهای آمینه ضروری آنهایی هستند که برخلاف گروه دیگر در بدن تولید نمی‌شوند و باید حتما از طریق غذا به بدن وارد شوند. این گروه شامل 9اسید آمینه بوده که عبارتند از: لوسین، ایزولوسین، والین، فنیل آلانین، ترئونین، متیونین، تریپتوفان و لیزین. علاوه بر اینها، اسید آمینه‌های هیستیدین برای نوزاد انسان و آرژنین برای نوزاد حیوانات ضروری محسوب می‌شوند.
- 11اسید آمینه هم از ابتدا توسط خود بدن ساخته می‌شود که به آنها اسیدهای آمینه غیرضروری می‌گویند و از ترکیبات واسطی که به‌راحتی دردسترس هستند تولید می‌شوند. این اسیدهای آمینه شامل آلانین، آرژنین، آسپارتات، سیستئین، گلوتامات، گلوتامین، گلیسین، پرولین، سرین و تیروزین است.
سطوح افزایش یافته در آمینواسیدوپاتی های خاص مثل تیریزونمیا- فنیل کتونوری (PKU)، بیماری ادرار شربت افرا (MSUD) و آمینواسیدمی های خاص مثل گلوتاریک اسیدوری دیده می شود.
سطوح کاهش یافته نیز در نفریتف سندرمهای نفروتیک و بیماریHartnup ( اختلال در ترنسپورت اسید آمینه خنثی) دیده می شود
تفسیر: هنگامی که نتایج غیر طبیعی آشکار گردید، یک تفسیر دقیق از داده ها از جمله یک مرور کلی از نتایج و اهمیت آنها و ارتباط آن با اطلاعات بالینی در دسترس ضروری است. توصیه می شود تست های بیوشیمیایی تکمیلی، مطالعات تأییدی در شرایط آزمایشگاهی (invitro) نظیر سنجش آنزیمی یا آنالیزمولکولی جهت تشخیص افتراقی انجام گردد. همچنین ثبت نام و ثبت شماره تلفن مخاطبین و شماره تلفن یکی از مدیران آزمایشگاه جهت تماس با پزشک معالج بیمار توصیه می شود.
عوامل مداخله گر:نتایج منفی کاذب در صورت کمبود تغذیه پروتئینی 2 روز قبل از انجام آزمایش و نتایج مثبت کاذب در نوزادان نارس به دلیل نارسایی کبدی ممکن است دیده شود. مصرف بعضی ار آنتی بیوتیک ها نظیر آمپی سیلین و کوتریماکسازول در نتایج مثبت کاذب ایجاد می کند.
- بعضی از داروها و مداخلات رژیمی بر نتایج تست ها تاثیر دارد ( مانند افزایش گلیسین به علت والپورات درمانی)
- سطح اسیدهای آمینه دستخوش تغییرات شبانه روزی می گردد. کمترین مقدار آنها معمولاً صبح و بیشترین آنها وسط روز است.
- سطح اسیدهای آمینه در اطفال و کودکان در مقایسه با بزرگسالان عموماً بالاتر است.
- دامنه تغییرات مقادیر طبیعی اسیدهای آمینه بسیار وسیع است و در صورت فقدان شواهد ژنتیکی تأییدکننده، فقط نتایج بسیار غیر طبیعی تشخیصی به شمار می رود.
- تشخیص وضعیت حامل (هتروزیگوسیتی) برای اختلالات مادرزادی متابولیسم را نمی توان توسط اسید آمینه و پروفایل آسیل کارنیتین شناسایی شده قابل اعتماد دانست.
- داروهای افزایش دهنده : بیسوت، هپارین، استروئیدها و سولفونامیدها.
- داروهای کاهش دهنده: استروژن ها و ضدبارداری های خوراکی(OCP)
توضیحات: نتایج کمی اندازه گیری اسیدهای آمینه ادرار با نتایج کمی آن در پلاسما مورد ارزیابی قرار گیرد.
مقادیر طبیعی:
|
رفرانس مقادیر ادراری آمینو اسیدها (nmol/mg creatinine)
|
گروههای سنی
|
|
|
≤12 ماهگی
|
13-35 ماهگی
|
3-6 سالگی
|
7-8 سالگی
|
9-17 سالگی
|
≥18 سالگی
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
فسفو سرین
|
PSer
|
<1
|
<1
|
<1
|
<1
|
<1
|
<1
|
|
|
فسفو اتانول آمین
|
PEtN
|
15-341
|
33-342
|
19-164
|
12-118
|
<88
|
<48
|
|
|
تورین
|
Tau
|
37-8300
|
64-3255
|
76-3519
|
50-2051
|
57-2235
|
24 -1531
|
|
|
آسپارژین
|
Asn
|
25-1000
|
62-884
|
28-412
|
38-396
|
22-283
|
25-238
|
|
|
سرین
|
Ser
|
18-4483
|
284 -1959
|
179-1285
|
153-765
|
105-846
|
97-540
|
|
|
هیدروکسی پرولین
|
Hyp
|
<2536
|
<89
|
<46
|
<19
|
<22
|
<15
|
|
|
گلیسین
|
Gly
|
362-18614
|
627-6914
|
412-5705
|
449-4492
|
316-4249
|
229-2989
|
|
|
گلوتامین
|
Gln
|
139-2985
|
263 -2979
|
152-1325
|
164-1125
|
188-1365
|
93-686
|
|
|
آسپارتیک اسید
|
Asp
|
<64
|
<56
|
<30
|
<9
|
<11
|
<10
|
|
|
اتانول آمین
|
EtN
|
282-3782
|
256-947
|
193-643
|
137-564
|
158-596
|
95-471
|
|
|
هیستیدین
|
His
|
145-3833
|
427-3398
|
230-2635
|
268-2147
|
134-1983
|
81-1128
|
|
|
ترئونین
|
Thr
|
25-1217
|
55-763
|
30-554
|
25-456
|
37-418
|
31-278
|
|
|
سیتروئین
|
Cit
|
<72
|
<57
|
<14
|
<9
|
<14
|
<12
|
|
|
سارکوزین
|
Sar
|
<75
|
<12
|
<9
|
<2
|
<3
|
<3
|
|
|
بتا آلانین
|
bAla
|
<219
|
<92
|
<25
|
<25
|
<49
|
<52
|
|
|
آلانین
|
Ala
|
93-3007
|
101-1500
|
64-1299
|
44-814
|
51-696
|
56-518
|
|
|
گلوتامیک اسید
|
Glu
|
<243
|
12-128
|
<76
|
<39
|
<62
|
<34
|
|
|
1-متیل هیستیدین
|
1MHis
|
17-419
|
18-1629
|
10-1476
|
19-1435
|
12-1549
|
23-1339
|
|
|
3-متیل هیستیدین
|
3MHis
|
88-350
|
86-330
|
56-316
|
77-260
|
47-262
|
70-246
|
|
|
آرژینوسوکسینیک اسید
|
Asa
|
<77
|
<48
|
<37
|
<24
|
<69
|
<15
|
|
|
کارنوزین
|
Car
|
27-1021
|
16-616
|
18-319
|
<161
|
<109
|
<35
|
|
|
آنسرین
|
Ans
|
<277
|
<820
|
<398
|
<141
|
<369
|
<38
|
|
|
هموسیترولین
|
Hcit
|
<295
|
11-158
|
<71
|
<62
|
<33
|
<30
|
|
|
آرژنین
|
Arg
|
10-560
|
20-395
|
14-240
|
<134
|
<153
|
<114
|
|
|
آلفا آمینو آدیپیک اسید
|
Aad
|
10-275
|
15-324
|
10-135
|
<84
|
<76
|
<47
|
|
|
گاما آمینو بوتیریک اسید
|
GABA
|
<25
|
<13
|
<11
|
<6
|
<5
|
<5
|
|
|
بتا آمینو ایزوبوتریک اسید
|
bAib
|
18-3137
|
<980
|
15-1039
|
24-511
|
11-286
|
<301
|
|
|
آلفا آمینو بوتریک اسید
|
Abu
|
<63
|
<56
|
<38
|
<30
|
<31
|
<19
|
|
|
هیدروکسی لیزین
|
Hyl
|
<150
|
<57
|
<34
|
<26
|
<31
|
<12
|
|
|
پرولین
|
Pro
|
28-2029
|
<119
|
<78
|
<20
|
<28
|
<26
|
|
|
اورنتین
|
Orn
|
<265
|
<70
|
<44
|
<17
|
<18
|
<25
|
|
|
سیستاتیونین
|
Cth
|
<302
|
<56
|
<26
|
<18
|
<44
|
<30
|
|
|
سیستین
|
Cys
|
12-504
|
11-133
|
<130
|
<56
|
<104
|
10-98
|
|
|
لیزین
|
Lys
|
19-1988
|
25-743
|
14-307
|
17-276
|
10-240
|
15-271
|
|
|
متیونین
|
Met
|
<41
|
<41
|
<25
|
<23
|
<20
|
<16
|
|
|
والین
|
Val
|
11-211
|
11-211
|
<139
|
16-91
|
<75
|
11-61
|
|
|
تیروزین
|
Tyr
|
39-685
|
38-479
|
23-254
|
22-245
|
12-208
|
15-115
|
|
|
ایزولوسین
|
Ile
|
<86
|
<78
|
<62
|
<34
|
<28
|
<22
|
|
|
لوسین
|
Leu
|
<200
|
15-167
|
12-100
|
13-73
|
<62
|
<51
|
|
|
فنیل آلانین
|
Phe
|
14-280
|
34-254
|
20-150
|
21-106
|
11-111
|
13-70
|
|
|
تریپتوفان
|
Trp
|
14-315
|
14-315
|
10-303
|
10-303
|
15-229
|
18-114
|
|
|
آلو ایزولوسین
|
AlloIle
|
<29
|
<10
|
<8
|
<8
|
<8
|
<7
|
|
اختلالات اسیدهای آمینه
بسیاری از اختلالات متابولیک ارثی ناشی از افزایش اسیدهای آمینه در خون هستند. معمولاً اختلال ارثی یک اسیدآمینه، مستقیماً به فقدان یک آنزیم دخیل در متابولیسم یک یا چند اسیدآمینه مربوط می‌شود بطوریکه پروسه تخریب آن دچار مشکل شده و در نتیجه غلظت پلاسمایی این اسیدهای آمینه و میزان دفع ادراری آنها بسیار بالا می‌رود.گاهی این اختلالات ناشی از ناتوانی بدن در انتقال این اسیدهای آمینه به داخل سلولها می باشند. در این موارد غلظت اسیدهای آمینه بطور مشخص 4- 3 برابر حد طبیعی است اما ممکن است تا میزان 10 برابر طبیعی نیز افزایش یابد. الگوی وراثتی این اختلالات، الگوی اتوزومال مغلوب است و در دختران و پسران به یک نسبت مشاهده می‌شود، به‌همین دلیل شیوع این بیماری‌ها در ازدواج‌های فامیلی بیشتر است
علاوه بر تستهای معمول آزمایشگاهی و کلینیکی، تشخیص بیمارانی با بیماریهای مادرزادی متابولیسمی برمبنای تستهای خاصی نظیر کروماتوگرافی تعویض یون (IEC) و کروماتوگرافی مایع انجام پذیر است. ترکیب این تست ها ، با استفاده از نمونه های متفاوت، کلید تایید اختلالالت متابولیسمی هستند، که تشخیص قطعی آنها با تستهای DNA یا آزمایشات انتقال آنزیم (enzyme transport) تایید می شود
تشخیص:
انجام تست پروفایل اسیدهای آمینه پلاسما به روش HPLC: به‌صورت افزایش یا کاهش اسیدهای آمینه متیونین، گلیسین، لوسین، ایزولوسین، والین، فنیل آلانین و تیروزین نمودار می‌شود.
انجام تست پروفایل اسیدهای آمینه ادرار: به‌صورت افزایش دفع ادراری اسیدهای آمینه فوق مشخص می‌شود.
- افزایش سطح کتون بادی‌ها در ادرار
انجام پروفایل اسیدهای ارگانیک در ادرار
اندازه‌گیری میزان بیوپترین ادرار
اندازه‌گیری سطح آنزیم‌ها در فیبروبلاست‌ها
- در موارد مشکوک به هایپرگلایسمی غیرکتوتیک اندازه‌گیری نسبت گلایسین CSF به گلایسین پلاسما
انجام تستهای ژنتیکی: امروزه تستهای ژنتیکی خاصی وجود دارند (DNA tests) که با کمک آنها می‌توان در بافت جنین یا خون فرد مورد‌نظر مشخص کرد که آیا حامل ژن معیوبی هستند یا خیر
Amino Acids Screen, Blood Spot غربالگری اسیدهای آمینه خون
نام اختصاری: AAs
بخش انجام دهنده: بیوشیمی (بخش متابولیک)
نوع نمونه قابل اندازه گیری: لکه خون خشک شده ( کارت های کاغذ صافی، کارت های غربالگری نوزادان، کارت های گوتری)
حجم نمونه مورد نیاز: یک پانچ 1/8"
شرایط نمونه گیری:
- نمونه گیری باید پیش از یک تغذیه یا وعده غذایی برنامه ریزی شده صورت گیرد.
- این آزمایش به عنوان بخشی از غربالگری نوزادان کمتر از یک هفته مناسب می باشد.
- چند قطره خون از پاشنه پای نوزاد می گیرند و چند دایره موجود بر روی کاغذ صافی مخصوص (کاغذ گوتری) را پر می کند. نام نوزاد، والدین، بیمارستان و پزشک مربوطه را بر آن برچسب می زنند.
- نمونه را معمولاً در روز دوم یا سوم تولد، یعنی پس از آغاز تغذیه حاوی پروتئین ( مقصود شیر مادر یا شیر خشک) می گیرند.
ملاحظات نمونه گیری:.
- نمونه گیری در زمان حاد بیماری نتایج روشن تری به دنبال دارد.
- نمونه های لکه خون در عرض 24 ساعت جمع آوری و به آزمایشگاه انجام دهنده ، منتقل شوند.
- نمونه گیری می تواند در هر زمان از شبانه روز انجام شود.
- همراه با نمونه گیری، اطلاعات فردی مانند جنسیت، سن، رژیم غذایی ، شرایط بالینی (بدون علامت یا دوره حاد)، درمان دارویی و ... به همراه تاریخچه خانوادگی بیمار، گردآوری شود.
- زمان در موارد اورژانس حائز اهمیت ویژه است و باید جمع آوری و انتقال نمونه به آزمایشگاه در اسرع وقت انجام و آنالیز نمونه ها در عرض 24 ساعت یا کمتر از آن تکمیل شود.
شرایط نگهداری: نمونه هایی که بصورت لکه گذاری روی کاغذ صافی تهیه شده اند باید خشک شده و در دمای اتاق به آزمایشگاه انجام دهنده تست انتقال داده شوند.(پایداری نمونه در دمای 20- درجه 2 ماه می باشد. فریز کردن نمونه در این دما مانع از تجزیه اسیدهای آمینه می شود. ذخیره نمونه به مدت بیش از 2 ماه، نیاز به فریزر 80- درجه دارد).
کاربردهای بالینی:
- غربالگری نوزادان برای تشخیص آمینواسیدوپاتی هایی نظیر PKU، MSUD، Tyrosinemia... و آمینواسیدمی های خاص نظیر اسیدوری گلوتاریک
- پیگیری روند درمان (Follow-up ) این بیماران
اطلاعات تکمیلی: وجود نقص در متابولیسم، یا حمل و نقل یکی از اسیدهای آمینه خون، سرریز پیش سازهای آنان، یا کمبود این اسیدهای آمینه " محصول نهایی" در خون یا ادرار مشهود می گردد. بیشتر از 90 نوع بیماری در ارتباط با اختلال عملکرد اسیدهای آمینه شرح داده شده است. در صورت تشخیص زودهنگام این کمبودها می توان با جایگزینی مناسب اسیدآمینه ی دچار کمبود در رژیم غذایی مانع از بروز تظاهرات بالینی این بیماری ها گردید. آزمایش خون جهت غربالگری نوزادان برای تشخیص خطاهای متابولیکی اسیدهای امینه مانند فنیل کتونوری(PKU)، بیماری شربت افرا(MSUD)، تیروزینمی، آرژینوسوکسینات اسیدوری، هموسیستینوری و ... انجام می شود.
روش مرجع: Liquid Chromatography/Tandem Mass Spectrometry (LC/MS/MS)
روش ارجح: Flow-injection Analysis Tandem Mass Spectrometry (FIA-MS/MS).
تفسیر: تفسیر نتایج تست ها باید بر مبنای سطوح نسبی اسیدهای آمینه، الگوشناسی و ارتباط بین یافته های مثبت و منفی انجام شود. کیفیت بیماری اغلب بواسطه الگوی اسیدهای آمینه افزایش یافته در مقایسه با نرمال رنج های منطبق بر سن، تشخیص داده می شود. افزایش یک اسید آمینه یا پروفایل های کلی اسیدهای امینه باید در زمینه یافته های بالینی و/یا نتایج تستهای اضافی ارزیابی شود. تفسیر یافته های غیر نرمال می تواند مشکل بوده و نه تنها نیاز به دانش قابل توجهی از اختلالات متابولیک ارثی دارد بلکه باید از فاکتورهای فراوان فیزیولوژیک که بر غلظت اسیدهای آمینه اثر می گذارند نیز اطلاعات کافی داشت.
محدودیت ها : تست برای غربالگری متابولیک بیماران علامت دار مناسب نیست.
- هنگامیکه هیچ نتیجه غیر عادی مشاهده نشده باشد، نتایج تست ها می توانند فقط بصورت کیفی گزارش شوند.
- این تست تکمیلی بوده و به منظور جایگزین اجباری غربالگری نوزادان (پلاسما و ادرار) شمارده نمی شود
غربالگری نوزادان:
- طی غربالگری بیماریهای متابولیک در نوزادان 2 تا 7 روزه با استفاده از تست MS/MS مارکرهای مربوط به اسیدهای آمینه اندازه‌گیری می‌شود.
- از‌جمله مارکرهایی که طی این غربالگری اندازه‌گیری می‌شوند می‌توان از اسیدهای آمینه متیونین، گلیسین، لوسین، ایزولوسین، والین، فنیل آلانین و تیروزین نام برد که به‌عنوان مارکرهای اولیه غربالگری اختلالات اسیدهای آمینه محسوب می‌شوند. در صورتی که در غربالگری نتیجه تستهای فوق بالاتر از حد نرمال باشد، باید تست MS/MS یک الی دو روز بعد با خون‌گیری مجدد، تکرار شود. بدیهی است درصورت وجود مشکل آنزیمی میزان این مارکرها در نمونه دوم افزایش بیشتری پیدا خواهند کرد.
- مارکرهای ثانویه: بعد از تایید افزایش مارکرهای اولیه طی دو مرحله نمونه‌گیری فوق، تغییرات مارکرهای ثانویه طی دو مرحله نمونه‌گیری نیز محاسبه می‌شود.
مارکرهای ثانویه عبارتند از:
- نسبت فنیل آلانین/تیروزین (به‌طور نرمال کمتر از 9/1) در بیماری PKU،
- نسبت لوسین/فنیل آلانین (به‌طور نرمال کمتر از 7/4) نسبت لوسین/آلانین (به‌طور نرمال کمتر از 5/1) نسبت والین/فنیل آلانین (به‌طور نرمال کمتر از 2/5) در بیماری MSUD
- نسبت متیونین/فنیل آلانین (به‌طور نرمال بین 17/0 تا 2/1) در بیماری هموسیستینوری و هایپرمتیونمیا
- نسبت تیروزین/سیترولین در تیروزینمیا
- نسبت گلیسین/آلانین در هایپرگلایسینمیا غیرکتوتیک
در صورت مشاهده این تغییرات در مارکرهای ثانویه، جواب فرد به‌عنوان یک جواب «خارج از محدوده نرمال» تلقی و به‌عنوان یک تست «مشکوک» از نظر اختلالات اسیدهای آمینه گزارش و انجام تستهای تاییدی یا تشخیصی برای تایید تشخیص بیماری توصیه می‌شود.