آزمایش Adrenocorticotropic Hormon (ACTH)
نام اختصاری A.C.T.H
سایر نام ها: هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک، آ. سی. تی. اچ، کورتیکوتروپین، Corticotropin، Cortrosyn
نوع نمونه قابل اندازه گیری: پلاسما EDTA دار
شرایط نمونه گیری:
ضرورتی برای ناشتایی نمی باشد.
آزمایش ACTH چه نوع آزمایشی است ؟
ACTHهورمونی است که سبب تحریک تولید کورتیزول می شود. کورتیزول، هورمون استروئیدی مهمی برای تنظیم متابولیسم قند، پروتئین و چربی، با سرکوب پاسخ سیستم ایمنی بدن و حفظ فشار خون است. به طور طبیعی، سطح ACTH هنگامی که کورتیزول کم است، افزایش می یابد و هنگامی که کورتیزول زیاد است، کاهش می یابد.سطوح افزایش یافته ACTH در بیماری آدیسون، بیماری کوشینگ، سندرم ACTH اکتوپیک و هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH) دیده میشود. سطوح کاهش یافته ACTH نیز در نارسایی ثانویه آدرنال، سندرم کوشینگ، نارسایی هیپوفیز، آدنوم یا کارسینوم آدرنال و به دنبال مصرف استروئید دیده میشود.
سطح ACTH دستخوش تغییرات روزانه است که با تغییرات سطح کورتیزول مطابقت دارد. سطح نمونه های شبانگاهی (8-10 PM) غالباً نصف تا دوسوم سطح صبحگاهی (4-8 AM) است. این تغییرات روزانه معمولاً در هنگام بیماری (به ویژه نئوپلاسم) هیپوفیز یا غدد فوق کلیوی مختل می شود. به همین ترتیب استرس نیز می تواند موجب کاهش یا حذف این تغییرات طبیعی روزانه گردد.
کاربردهای بالینی:
- بررسی علت شناسی سندرم کوشینگ
- افتراق علل هیپوفیزی از سندرمهای کورتیکوستروئید و سایرعلل افزایش و کاهش دهنده ACTH.
- ارزیابی تولید نابهجای ACTH توسط نئوپلاسمها.
- ارزیابی نتایج جراحی هیپوفیز از طریق اسفنوئید
- پیگیری بیماران بعد از آدرنالکتومی دوطرفه
- تشخیص سندرم Nelson تومور هیپوفیز قدامی همراه با پیگمانتاسیون پوست متعاقب آدرنالکتومی دوطرفه
- ارزیابی کمکاری ثانویه هیپوفیز
- ارزیابی هیرسوتیسم
محدوده طبیعی:
- زنان : 19 سال و بیشتر : 6 – 58 pg/ml
- مردان : 19 سال و بیشتر : 7 – 69 pg/ml
کودکان :
- 18 – 10 ساله : 6 – 55 pg/ml
- یک هفته تا 9 ساله : 5 – 46 pg/ml
افزایش سطح: بیماری آدیسون(نارسایی اولیه غده فوق کلیوی)، سندروم آدرنوژنیتال (هیپرپلازی مادرزادی فوق کلیوی)، بیماری کوشینگ( هیپرپلازی فوق کلیوی وابسته به هیپوفیز)، سندروم ACTH اکتوپیک، استرس.
کاهش سطح: نارسایی ثانویه فوق کلیوی(نارسایی هیپوفیز)، کاهش فعالیت هیپوفیز، آدنوم یا کارسینوم فوق کلیوی، سندروم کوشینک، تجویز استروئید برو زا (اگزوژن).
عوامل مداخله گر :
- استرس (تروما، عوامل تب زا، هیپوگلیسمی)، خونریزی ماهیانه و بارداری می تواند موجب افزایش سطح کورتیزول گردد که به علت افزایش سطح ACTH می باشد.
- داروهایی که ممکن است سبب افزایش سطح ACTH شوند عبارتند از: استروژن ها، اتانل، وازوپرسین، آمینوگلوته تی مید، آمفتامین، انسولین، متی راپون، لوودوپا و اسپیرونولاکتون.
- پلاسمای هپارینه و مصرف کورتیکواستروئید برون زا (مانند دگزامتازون) موجب کاهش سطح ACTH می شود.